Matthäus Passion

Lang heb ik getwijfeld. Wat wil ik plaatsen de zaterdag voor Pasen? De Matthäus Passion of ga ik toch weer voor een andere Passie net als vorig jaar? Iedereen heeft het over de Matthäus Passion, heb ik nog iets eraan toe te voegen? En toen kwam er op Facebook een actie langs waar je gratis kaarten kon winnen voor de Matthäus, uitgevoerd in het Concert Gebouw. En wat dacht je wat? Razendsnel kwam er een mail terug met de bevestiging. De kaarten lagen voor ons klaar bij de kassa van het Concert Gebouw. De zwijmel voor zaterdag was daarmee bekend, de ‘Matthäus Passion’

Het meest geliefde en besproken werk van J.S. Bach is de Matthäus Passion en ieder jaar wordt de Passie, het lijdens- en sterfverhaal van Jezus volgens het evangelie van Matteüs, door ontelbare koren en orkesten uitgevoerd. De uitvoering in Nederland waar ieder jaar een deel van de regering en andere hoog geplaatsten naar toe gaan is in Naarden op Goede Vrijdag, the place to be.  Maar er zijn meerdere uitvoeringen en ook in Naarden. Als je volgend jaar het summum mee wilt maken, reageer tijdig en bestel kaarten want het is net een popconcert, ze zijn zo uitverkocht.

Het verhaal van Jezus wordt verteld door de evangelist op een wat monotone melodieën, het komt bij mij altijd een beetje gregoriaans over.
De koralen (kerkliederen) worden gezongen door het koor waarin geloofswaarheden zijn verwerkt waarvan het merendeel al eeuwen bestaat.
De aria’s zijn persoonlijk teksten die niet voortkomen uit de bijbel maar uit de mystiek welke vol zitten met gevoelens van emotie.
De koren zingen dialogen van ooggetuigen, reactie’s en commentaren van de gelovigen op de gebeurtenissen.

De Matthäus duurt ruim 21/2 uur. Lang, maar voor mijn gevoel is het altijd veel te snel voorbij. Ik hoor hem het liefst in zijn geheel, niet alleen de koralen of alleen de aria’s maar alles. Elk deel, recitatief, aria of de koren alles is een opmaat naar het volgende deel van de Matthäus.  De muziek ondersteund het verhaal. Laat de hoon, het verraad en het verdriet horen en bouwt de spanning op, niets kan gemist worden.

We mochten dit alles dus weer live mee gaan maken. Een intieme ‘Matthäus Passion’ van Mark Padmore was het. Mark Padmore had de leiding en was de Evangelist maar hij stond niet op de bok. Zonder dirigent werd de Matthäus uitgevoerd. Je ziet wel dat er enigszins leiding gegeven wordt maar niet door een dirigent. Ik vond het indrukwekkend hoe dit opgelost werd.

De plaatsen? Achter het koor en orkest op de eerste rij, kijkend in de grote zaal. Mha dachten wij maar het waren juist de perfecte plaatsen. Het was even wennen omdat de solisten de andere kant op zongen, richting de grote zaal. Later probeerden een aantal van hen ook richting onze kant te zingen. Het koor zaten we bijna bovenop en de allereerste keer dat de bas begon te zingen dacht ik wouw, dat klinkt.

Vanaf onze plaats klonk het of we er middenin zaten, meespeelden en deel uit maakten van de musici. In no time zaten we in het verhaal, meegezogen door koor en orkest. Geen emotie missend je voelde het tot in je tenen. We keken mee met de organiste  hoe zij een aria begeleidde, zagen hoe de fluitisten hun dwarsfluiten of blokfluiten verwisselden en de solisten van plek liepen om een aria te gaan zingen. We zaten er bovenop en middenin en het was goed.

Het enige wat ik miste was de counter-tenor. Zijn partij werd dit keer door een alt gezongen. Een prachtige stem niets op aan te merken maar ik houd van de stem van een counter-tenor, daar kan ik helemaal bij weg zwijmelen. Het went maar ik heb toch een beetje voorkeur.

Matthäus Passion: Erbarme dich – Damien Guillon

Matthäus Passion: Buss en Reu – Damien Guillon

Voor de volledige Matthäus heb ik gekozen de versie vanuit Naarden gedirigeerd door Jos van Veldhoven. Jos van Veldhoven neemt dit jaar afscheid als artistiek leider van de Nederlandse Bachvereningen.

Matthäus Passion – J.S. Bach – Naarden

Kijk voor meer zwijmels op zaterdag bij Irispapilio
Fijne Paasdagen en een fijn zwijmelweekend

Z.O.Z. Johannes Passion – J.S. Bach

In het begin van mijn ontdekkingsreis in de klassieke muziek luisterde ik voornamelijk naar de Johannes Passion met Pasen. Klassieke muziek op de radio was er wel maar niet zoals nu. Ik vond de Johannes mooi en de traditie van de Matthäus Passion zoals we die op het moment kennen stond min of meer in de kinderschoenen.
Later ontdekte ik de Matthäus Passion pas, maar toen had de Johannes Passion al een plekje in mijn hart ingenomen. Achteraf gezien ben ik daar blij mee. De Johannes Passion is anders, ligt misschien iets minder makkelijk in het gehoor dan de Matthäus Passion. Kun je trouwens spreken van makkelijk in het gehoor liggen over de werken van Bach? Een lastige vraag waar vele antwoorden mogelijk zijn en even zoveel waarheden zullen bevatten.

Wat weten we en kan er verteld worden over de Johannes Passion?

Toen Bach thuis kwam van een studiereis bleek een week voor zijn thuiskomst zijn vrouw plotseling overleden te zijn. Door dit overlijden werd hij onrustig en wilde hij weg van zijn huidige baan. Twee jaar na het overlijden van zijn eerste vrouw vertrok hij naar Leipzig waar hij aangesteld werd tot Thomascontor.  Daar heeft hij binnen 3 maanden in opdracht van de kerkvoogden de Johannes Passion geschreven. Het lijden en sterven van Jezus volgens het Evangelie van Johannes.  De Johannes Passion werd op Goede Vrijdag 7 april 1724, de vrijdag voor Pasen, voor het eerst uitgevoerd.

Door het overlijden van zijn vrouw Maria Barbara rees voor Bach de vraag wat de betekenis van de dood voor ons mensen is. Die vraag heeft hij centraal gesteld in de Johannes Passion. Het antwoord dat Bach door wilde geven was dat de dood niet het eindpunt maar een nieuw begin is. Hij wilde het volk een doorkijkje geven naar een ander en mooier leven waarin Jezus centraal stond.  Jezus was de ‘koning’ en een ‘koning’ is iemand die overleeft, iemand die boven het leven staat.

In  de vertelling van Johannes komt Jezus over als een krachtige persoonlijkheid die een boodschap te vertellen heeft en niet als het slachtoffer uit de Matthäus Passion.  Bach wilde met zijn Johannes Passion duidelijk maken dat je niet bij de pakken neer moet gaan zitten, niet moet laten intimideren door grote ellende maar je rug moet rechten en bedenken wat nu te doen.

Bach gebruikte de letterlijke tekst van de hoofdstukken 18 en 19 van het evangelie van Johannes. Op twee plekken plaatst hij enkele verzen met gedeeltelijke tekst uit het Matthäus evangelie om het ingetogen en meer beschouwende evangelie van Johannes te dramatiseren.

Enkele jaren later zou hij pas de Matthëus Passion schrijven.  De Johannes Passion  is diverse malen veranderd en aangepast door Bach en vlak voor zijn dood is hij nog aan een nieuwe versie van de Johannes Passion begonnen, deze heeft hij echter niet af kunnen maken.

Mijn favorieten van de Johannes Passion:
Het openingskoor.  Zeker zo mooi als het openingskoor van de Matthäus Passion.

Johannes Passion BWV 245 – Harnoncourt

De Aria nr 32 Mein teurer Heiland, Lass dich fragen. Hierin vraagt de Bas zich af of hij door het sterven van Jezus verlost is. Het koor geeft antwoord op de vragen van de Bas. De combinatie van het vragen van de solist en het geven van antwoord door het koor zal Bach later veelvuldig in zijn Matthäus Passion en andere werken gaan gebruiken

Mein teurer Hieland, lass dich fragen – Johannespassion – Concerto Köln

en het één na laatste koor: Ruht wohl, ihr heiligen Gebeine.

Ruht Wohl, ihr heiligen Gebeine – Johannes Passion – Herreweghe

Voor meer Zwijmels kijk bij Marja

Ter voorbereiding op Pasen en zoals voorgeschreven door de kerk uit die tijd, te beluisteren op Goede Vrijdag.

Johannes Passion BWV 245 – Harnoncourt

Diverse inlichtingsbronnen plus een klein beetje van mijzelf.

Kijk voor meer zwijmels op zaterdag bij Marja